Het controleren van de wilsbekwaamheid van een persoon is een cruciaal aspect van het werk van een notaris. Wilsbekwaamheid betekent dat iemand in staat is om zijn of haar wil te bepalen en de gevolgen van beslissingen te overzien. De notaris heeft de verantwoordelijkheid om te waarborgen dat de persoon die een akte ondertekent, bijvoorbeeld een testament of levenstestament, daadwerkelijk begrijpt wat hij of zij doet en vrijwillig handelt.
Bij de beoordeling van de wilsbekwaamheid gaat de notaris zorgvuldig te werk. Dit proces begint vaak met een persoonlijk gesprek. Tijdens dit gesprek stelt de notaris vragen om te peilen of de persoon het onderwerp van het document begrijpt. De notaris let daarbij niet alleen op de antwoorden, maar ook op de wijze waarop deze worden gegeven. Dit helpt om te beoordelen of de persoon in staat is om zijn of haar gedachten duidelijk te verwoorden en of er een logisch verband bestaat tussen de vragen en antwoorden.
Naast verbale communicatie is ook non-verbale communicatie een belangrijk hulpmiddel voor de notaris. Lichaamstaal, oogcontact en algemene alertheid kunnen veel zeggen over de geestelijke toestand van een persoon. Als de notaris twijfelt aan de wilsbekwaamheid, kan hij of zij overgaan tot een grondigere evaluatie. Dit kan het stellen van meer specifieke vragen inhouden die het inzicht en het begrip van de persoon verder testen.
In sommige gevallen kan de notaris besluiten om een medisch specialist in te schakelen. Een arts kan een professionele beoordeling geven van de geestelijke capaciteiten van de persoon in kwestie. Dit gebeurt vooral wanneer er aanwijzingen zijn van dementie, mentale achteruitgang of andere gezondheidsproblemen die de wilsbekwaamheid kunnen beïnvloeden. De notaris kan een medisch attest vragen om zekerheid te krijgen over de geestelijke toestand van de persoon.
Een andere overweging is de complexiteit van de beslissing die genomen moet worden. Bij eenvoudige handelingen kan een kort gesprek voldoende zijn om de wilsbekwaamheid vast te stellen. Bij meer complexe zaken, zoals het opstellen van een testament met afwijkende bepalingen of het doen van grote schenkingen, is een verdergaandere beoordeling nodig. Hier is het cruciaal dat de persoon alle implicaties van zijn of haar beslissingen begrijpt.
De notaris moet onafhankelijk en objectief blijven in dit proces. Het is niet alleen een wettelijke verplichting, maar ook een ethische verantwoordelijkheid om ervoor te zorgen dat niemand wordt benadeeld door een beslissing die is genomen zonder volledig begrip. Dit beschermt niet alleen de persoon zelf, maar ook de belangen van mogelijke erfgenamen en andere betrokkenen.
Als de notaris vaststelt dat iemand niet wilsbekwaam is, mag hij of zij de akte niet passeren. Dit kan soms tot ongemakkelijke situaties leiden, maar het is een noodzakelijke stap om rechtsgeldigheid en rechtvaardigheid te waarborgen. De notaris zal in zo’n geval uitleggen waarom de akte niet kan worden ondertekend en wat de vervolgstappen zijn.
Het controleren van de wilsbekwaamheid is dus een complex en delicaat proces dat een combinatie van juridische kennis, menselijke intuïtie en soms medische expertise vereist. De zorgvuldigheid waarmee notarissen dit doen, zorgt ervoor dat juridische handelingen op een eerlijke en legitieme basis plaatsvinden.
